Starzejące się budynki i ich wpływ na bezpieczeństwo systemów przeciwpożarowych

Starzejące się budynki stanowią coraz większe wyzwanie dla właścicieli, zarządców oraz służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pożarowe. Konstrukcje powstałe kilkadziesiąt lat temu nierzadko nie były projektowane z myślą o obowiązujących dziś standardach bezpieczeństwa, a z biegiem lat ich instalacje i elementy konstrukcyjne ulegają naturalnemu zużyciu. W konsekwencji pojawia się szereg zagrożeń, które mogą znacząco wpłynąć na skuteczność działania systemów przeciwpożarowych. Poniższy artykuł przedstawia najważniejsze aspekty związane ze starzeniem się budynków oraz ich wpływem na niezawodność i bezpieczeństwo instalacji przeciwpożarowych.

1. Degradacja materiałów budowlanych

Materiały wykorzystane w budynkach sprzed kilku dekad podlegają naturalnym procesom starzenia. Dotyczy to zarówno elementów konstrukcyjnych, jak i wykończeniowych. Pęknięcia, osłabienia stropów, korozja stalowych elementów czy degradacja izolacji termicznych wpływają bezpośrednio na ogólną odporność pożarową budynku.

W przypadku pożaru znaczenie ma każdy element konstrukcyjny – jego właściwości odporności na ogień, nośność oraz zdolność do ograniczania rozprzestrzeniania się płomieni. Jeżeli materiały utraciły swoje pierwotne parametry, mogą one nie zapewnić oczekiwanego poziomu ochrony. Szczególne ryzyko dotyczy starych izolacji kabli, które z czasem mogą łatwo się zapalać, topić lub wydzielać toksyczne gazy.

2. Niewystarczająca zgodność ze współczesnymi normami

Budynki powstałe kilkanaście lub kilkadziesiąt lat temu projektowano zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami, które nie uwzględniały obecnej wiedzy o zagrożeniach pożarowych. Normy dotyczące oddymiania, instalacji detekcyjnych czy biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych zmieniły się znacząco. W efekcie wiele obiektów nie jest przystosowanych do współczesnych wymagań w zakresie:

• podziału pożarowego na strefy,

• odporności ogniowej przegród i drzwi,

• funkcjonowania systemów oddymiania,

• rozmieszczenia oraz typu czujek pożarowych,

• zasilania awaryjnego,

• ewakuacji osób z ograniczoną mobilnością.

Brak dostosowania może skutkować znacznym wzrostem czasu potrzebnego na wykrycie pożaru, utratą drożności dróg ewakuacyjnych czy niepoprawnym działaniem systemów wspomagających działania ratownicze.

3. Problemy z instalacjami elektrycznymi i technicznymi

Instalacje elektryczne stanowią jedno z najczęstszych źródeł pożarów w starszych budynkach. Z czasem przewody tracą swoje właściwości, izolacje pękają, a obciążenia instalacji rosną wraz z użytkowaniem nowoczesnych urządzeń. W starszych obiektach często występują również:

• przeciążone obwody,

• przestarzałe rozdzielnie,

• brak selektywności zabezpieczeń,

• niewłaściwy dobór przewodów do aktualnych obciążeń.

W połączeniu z brakiem regularnych przeglądów tworzy to poważne ryzyko zwarć, iskrzenia i przegrzania. Systemy przeciwpożarowe – takie jak centrale sygnalizacji pożaru, klapy oddymiające czy pompy pożarowe – mogą być narażone na awarie wynikające z niestabilnego zasilania, co bezpośrednio zagraża ich skuteczności.

4. Niesprawne lub przestarzałe systemy przeciwpożarowe

Systemy przeciwpożarowe mają określoną żywotność techniczną, a ich niezawodność zmniejsza się wraz z upływem lat. Dotyczy to szczególnie:

• systemów sygnalizacji pożaru (SSP),

• czujek dymu i temperatury,

• urządzeń oddymiających,

• tryskaczy i instalacji wodnych,

• hydrantów wewnętrznych,

• okablowania sterującego,

• drzwi przeciwpożarowych i samozamykaczy.

Stare systemy mogą nie tylko działać nieefektywnie, ale również nie współpracować z nowoczesnymi urządzeniami i technologiami. Brak kompatybilności utrudnia modernizację, a awaryjne komponenty zwiększają ryzyko fałszywych alarmów lub, co gorsza, braku reakcji w sytuacji realnego zagrożenia.

5. Konsekwencje braku regularnej konserwacji

W wielu starszych obiektach przeglądy techniczne ograniczano przez lata, co prowadzi do kumulacji zaniedbań. Systemy przeciwpożarowe wymagają cyklicznej kontroli, ponieważ nawet pozornie niewielkie usterki – takie jak uszkodzony czujnik, zablokowana klapa oddymiająca czy korozja przewodów tryskaczowych – mogą uniemożliwić prawidłowe działanie podczas pożaru.

Brak konserwacji prowadzi nie tylko do zagrożeń bezpieczeństwa ludzi i mienia, ale również do ryzyka niezgodności z przepisami. Kontrole straży pożarnej mogą skutkować nakazami modernizacji, karami finansowymi czy ograniczeniami w użytkowaniu obiektu.

6. Trudności techniczne przy modernizacji starszych obiektów

Modernizacja systemów przeciwpożarowych w starszych budynkach jest często procesem skomplikowanym. Przyczyniają się do tego:

• brak dokumentacji technicznej,

• zastosowanie nietypowych rozwiązań konstrukcyjnych,

• konieczność dostosowania instalacji do obowiązujących norm,

• ograniczona przestrzeń na nowe instalacje,

• koszty związane z rozbudową infrastruktury technicznej.

W przypadku wymiany systemów, takich jak tryskacze czy detekcja pożaru, konieczne jest również dostosowanie istniejących elementów konstrukcyjnych. W praktyce oznacza to prowadzenie prac budowlanych, które muszą być wykonywane w sposób minimalizujący ryzyko uszkodzeń i przerw w funkcjonowaniu obiektu.

7. Rekomendowane działania poprawiające bezpieczeństwo

Aby zminimalizować ryzyko wynikające ze starzenia się budynków, właściciele i zarządcy powinni podejść do kwestii bezpieczeństwa pożarowego w sposób kompleksowy. Kluczowe działania obejmują:

1. Regularne audyty bezpieczeństwa pożarowego
Ocena stanu technicznego budynku, systemów przeciwpożarowych oraz infrastruktury elektrycznej powinna być przeprowadzana cyklicznie.

2. Modernizacja systemów przeciwpożarowych
W szczególności:

• wymiana czujek na modele optyczne lub wielokryterialne,

• instalacja inteligentnych central SSP,

• modernizacja instalacji tryskaczowych,

• aktualizacja systemów oddymiania.

3. Wzmocnienie biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych
Należy zwrócić uwagę na:

• uzupełnienie uszczelnień ogniochronnych,

• modernizację drzwi przeciwpożarowych,

• poprawę odporności ogniowej stropów i ścian.

4. Modernizacja instalacji elektrycznej
Zastąpienie przestarzałych przewodów, wymiana zabezpieczeń, instalacja systemów monitorujących temperaturę kabli czy obciążenie obwodów.

5. Dokumentacja i szkolenia
Regularne szkolenia dla pracowników i uzupełniana dokumentacja techniczna zwiększają gotowość na sytuacje awaryjne.

Starzejące się budynki stanowią istotne wyzwanie z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego. Degradacja materiałów, przestarzałe instalacje, ograniczona zgodność z aktualnymi normami oraz niesprawne systemy przeciwpożarowe znacząco zwiększają ryzyko pożaru i ograniczają skuteczność działań ratowniczych. Kompleksowe podejście, oparte na audytach, modernizacji instalacji i dbałości o bierne zabezpieczenia, jest konieczne, aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowników i ciągłość działania obiektów. W obliczu rosnących wymagań prawnych oraz technicznych, inwestycja w modernizację systemów przeciwpożarowych staje się nie tylko wymogiem, ale również kluczowym elementem odpowiedzialnego zarządzania nieruchomościami.