Najczęstsze błędy projektowe w systemach wentylacji pożarowej biurowców

System wentylacji pożarowej stanowi jeden z kluczowych elementów bezpieczeństwa pożarowego w nowoczesnych biurowcach. Jego prawidłowe zaprojektowanie decyduje o skuteczności ewakuacji, ograniczeniu rozprzestrzeniania się dymu i zapewnieniu bezpiecznych warunków pracy dla służb ratowniczych. Niestety, w praktyce projektowej często pojawiają się błędy, które obniżają efektywność systemu, utrudniają odbiory techniczne lub powodują kosztowne modernizacje na etapie eksploatacji.

Poniżej przedstawiono najczęściej występujące błędy projektowe w systemach wentylacji pożarowej biurowców wraz z ich konsekwencjami oraz sposobami unikania.

1. Brak spójności między koncepcją architektoniczną a rozwiązaniami technicznymi

Jednym z podstawowych błędów jest projektowanie wentylacji pożarowej bez ścisłej współpracy między architektem a projektantem instalacji HVAC. Niekiedy układ kanałów, lokalizacja klap oddymiających czy przestrzenie serwisowe są zaprojektowane w sposób, który nie uwzględnia rzeczywistych możliwości konstrukcyjnych budynku.

Konsekwencje:

• konieczność kosztownych zmian projektowych na etapie budowy,

• obniżenie skuteczności systemu przez niewłaściwe rozmieszczenie urządzeń,

• utrudniony dostęp do elementów wymagających okresowej konserwacji.

Rekomendacja:
W procesie projektowania należy stosować koordynację międzybranżową, najlepiej w środowisku BIM (Building Information Modeling), co umożliwia wykrycie kolizji i optymalizację przebiegu instalacji już na etapie projektu koncepcyjnego.

2. Nieprawidłowy dobór mocy i wydajności wentylatorów

Wentylatory oddymiające i nawiewne muszą być dobrane z uwzględnieniem parametrów przepływu powietrza, strat ciśnienia w kanałach oraz charakterystyki pożaru w danej strefie budynku. Częstym błędem jest stosowanie urządzeń o zbyt małej lub zbyt dużej wydajności.

Konsekwencje:

• niewystarczające usuwanie dymu z dróg ewakuacyjnych,

• zaburzenie bilansu ciśnień między strefami pożarowymi,

• nadmierny hałas lub wibracje podczas pracy systemu.

Rekomendacja:
Należy przeprowadzać symulacje przepływu powietrza i dymu z wykorzystaniem metod CFD (Computational Fluid Dynamics) oraz uwzględniać charakterystykę budynku – wysokość, kubaturę i układ przestrzenny biur.

3. Błędna lokalizacja klap dymowych i klap napowietrzających

Często spotykanym błędem jest umieszczanie klap w miejscach, które nie pozwalają na skuteczne odprowadzenie dymu z przestrzeni biurowych lub zapewnienie właściwego nawiewu powietrza kompensacyjnego.

Konsekwencje:

• dym utrzymuje się w strefach ewakuacyjnych, ograniczając widoczność,

• powstaje zjawisko cofania się dymu do korytarzy i klatek schodowych,

• brak równowagi ciśnień powoduje niedziałanie systemu oddymiania.

Rekomendacja:
Klapy dymowe i nawiewne powinny być rozmieszczane zgodnie z analizą przepływu dymu, a ich działanie musi być zsynchronizowane z systemem sterowania SSP i automatyką budynkową.

4. Niedostateczna integracja z systemami SSP i BMS

Współczesne biurowce wykorzystują zintegrowane systemy bezpieczeństwa, w których wentylacja pożarowa współpracuje z czujnikami dymu, systemem sygnalizacji pożaru (SSP), kontrolą dostępu czy windami pożarowymi. Częstym błędem jest zaprojektowanie systemu wentylacji jako odrębnego układu, pozbawionego komunikacji z innymi instalacjami.

Konsekwencje:

• opóźnione uruchomienie systemu oddymiania,

• brak automatycznego przełączenia trybu pracy urządzeń,

• niemożność realizacji kompleksowego scenariusza pożarowego.

Rekomendacja:
Już na etapie projektowania należy opracować scenariusz współpracy systemów bezpieczeństwa, określający dokładną sekwencję działań po wykryciu pożaru. Integracja z BMS pozwala na centralne monitorowanie i diagnostykę instalacji.

5. Brak analizy utrzymania i dostępu serwisowego

Zdarza się, że systemy wentylacji pożarowej są zaprojektowane w sposób utrudniający późniejszy dostęp do klap rewizyjnych, central wentylacyjnych czy przewodów. W efekcie przeglądy techniczne stają się trudne lub wręcz niemożliwe do wykonania.

Konsekwencje:

• zaniechanie regularnych kontroli,

• spadek sprawności systemu w trakcie eksploatacji,

• ryzyko nieprawidłowego działania w sytuacji zagrożenia.

Rekomendacja:
Projekt musi zawierać uwzględnienie wymagań serwisowych – odpowiednie wymiary dostępu, rewizje oraz przestrzeń techniczną do testowania i napraw.

6. Pomijanie wpływu aranżacji wnętrz na skuteczność systemu

W nowoczesnych biurowcach często zmienia się układ pomieszczeń w ramach tzw. aranżacji fit-out. Jeśli projekt wentylacji pożarowej nie przewiduje takiej elastyczności, każda zmiana może zaburzyć przepływ powietrza i obniżyć skuteczność oddymiania.

Konsekwencje:

• powstawanie martwych stref dymowych,

• nieskuteczne działanie klap i wentylatorów,

• konieczność kosztownej przebudowy instalacji.

Rekomendacja:
W projekcie warto przewidzieć modułowy układ kanałów i możliwość rekonfiguracji systemu w zależności od zmian funkcji przestrzeni biurowych.

7. Nieprawidłowe prowadzenie kanałów wentylacyjnych

Nieodpowiednie trasy prowadzenia kanałów, brak właściwego uszczelnienia przejść przez przegrody pożarowe lub niewłaściwy dobór materiałów mogą znacznie obniżyć bezpieczeństwo pożarowe budynku.

Konsekwencje:

• przenikanie dymu pomiędzy strefami pożarowymi,

• naruszenie odporności ogniowej przegród,

• obniżenie ciśnienia w systemie i jego nieskuteczność.

Rekomendacja:
Wszystkie elementy systemu muszą posiadać odpowiednie klasy odporności ogniowej, a kanały powinny być prowadzone w sposób zapewniający minimalne straty ciśnienia oraz zgodność z projektem budowlanym.

8. Brak dokumentacji eksploatacyjnej i testów końcowych

Często po zakończeniu inwestycji brakuje pełnej dokumentacji odbiorowej systemu, w tym raportów z pomiarów przepływu, testów dymowych i schematów integracji z SSP.

Konsekwencje:

• trudności w prowadzeniu przeglądów okresowych,

• brak podstaw do oceny poprawności działania systemu,

• ryzyko niezgodności z wymaganiami organów kontrolnych.

Rekomendacja:
Po zakończeniu realizacji należy przeprowadzić kompleksowe testy odbiorcze i sporządzić dokumentację powykonawczą, która będzie podstawą do dalszej eksploatacji i nadzoru technicznego.

Projektowanie systemu wentylacji pożarowej w biurowcu wymaga nie tylko znajomości przepisów, ale także zrozumienia złożonej interakcji między architekturą, automatyką i bezpieczeństwem użytkowników. Błędy popełnione na etapie projektowania mogą mieć poważne konsekwencje — od utraty funkcjonalności systemu po realne zagrożenie życia podczas pożaru. Dlatego kluczowe znaczenie ma kompleksowe podejście projektowe, obejmujące analizę CFD, integrację z innymi instalacjami, koordynację branżową oraz zapewnienie możliwości utrzymania i testowania systemu przez cały cykl życia budynku.