Znaczenie szkoleń z obsługi gaśnic w kontekście realnego zwiększenia bezpieczeństwa przeciwpożarowego budynków

Posiadanie podręcznego sprzętu gaśniczego, takiego jak gaśnice, jest podstawowym elementem systemu ochrony przeciwpożarowej w budynkach mieszkalnych, biurowych, użyteczności publicznej czy przemysłowych. Jednak samo ich rozmieszczenie, nawet zgodne z obowiązującymi przepisami i normami, nie gwarantuje rzeczywistego bezpieczeństwa w przypadku pożaru. Kluczowym elementem jest umiejętność ich prawidłowego i skutecznego użycia – a ta może być zapewniona wyłącznie poprzez odpowiednie szkolenie.

1. Gaśnica – narzędzie skuteczne tylko w odpowiednich rękach

Gaśnica jest urządzeniem zaprojektowanym do szybkiego reagowania na pożary w zarodku. W sytuacjach awaryjnych, kiedy liczą się sekundy, jej poprawne użycie może zapobiec rozprzestrzenieniu się ognia, ograniczyć straty materialne, a nawet uratować życie. Jednak nawet najlepiej dobrany i sprawny sprzęt jest bezużyteczny, jeśli osoba próbująca go użyć nie wie:

• jak go uruchomić,

• jakiego rodzaju gaśnicy użyć do danego typu pożaru,

• w jakiej odległości i kierunku skierować strumień środka gaśniczego,

• kiedy się wycofać i wezwać służby ratunkowe.

Brak wiedzy i pewności działania może prowadzić do paniki, niewłaściwego użycia sprzętu, a w konsekwencji do pogorszenia sytuacji pożarowej.

2. Obowiązki wynikające z przepisów

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa – m.in. Ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej oraz Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. – właściciele i zarządcy obiektów mają obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpożarowego, w tym organizowania szkoleń z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Obejmuje to m.in.:

• szkolenie pracowników z zasad ewakuacji,

• zapoznanie z rozmieszczeniem sprzętu gaśniczego,

• naukę obsługi gaśnic,

• organizowanie próbnych alarmów pożarowych.

Pracownicy odpowiedzialni za ochronę przeciwpożarową – tzw. koordynatorzy PPOŻ lub osoby wyznaczone do działań w sytuacjach zagrożenia – powinni odbywać szkolenia cyklicznie, z uwzględnieniem specyfiki obiektu, w którym pracują.

3. Szkolenie praktyczne jako fundament skuteczności

Teoretyczna wiedza nie wystarczy, aby działać skutecznie w stresujących warunkach pożaru. Dlatego szkolenia z zakresu obsługi gaśnic powinny mieć charakter praktyczny. Podczas takich zajęć uczestnicy uczą się:

• rozpoznawania rodzajów pożarów (klasy A, B, C, D, F),

• doboru odpowiedniego rodzaju gaśnicy do konkretnego typu pożaru (np. gaśnica pianowa do pożaru cieczy, proszkowa do pożaru ciał stałych i gazów),

• bezpiecznego podejścia do ognia,

• właściwej techniki gaszenia (przeciw wiatrowi, ruchem zygzakowatym u podstawy ognia),

• zachowania zasad BHP podczas użycia środka gaśniczego.

Szkolenia praktyczne pozwalają również uczestnikom przezwyciężyć stres towarzyszący użyciu urządzenia oraz nabrać nawyków przydatnych w sytuacjach realnego zagrożenia.

4. Szkolenie dostosowane do specyfiki obiektu

Nie ma uniwersalnego modelu szkolenia PPOŻ. Każdy budynek, ze względu na swoje przeznaczenie, konstrukcję, systemy bezpieczeństwa i liczbę osób przebywających w jego wnętrzu, wymaga indywidualnego podejścia. Szkolenie powinno być zatem zaprojektowane w odniesieniu do:

• rozmieszczenia gaśnic i ich typów w konkretnym obiekcie,

• lokalizacji stref szczególnie narażonych na pożar (np. serwerownie, kuchnie, magazyny materiałów łatwopalnych),

• dostępności i szerokości dróg ewakuacyjnych,

• ewentualnych barier dla osób z niepełnosprawnościami,

• sposobu działania systemów alarmowych i wentylacji pożarowej.

Szkolenia kontekstowe są bardziej efektywne niż ogólne prezentacje – pracownicy ćwiczą w warunkach, w których będą musieli działać w razie realnego zagrożenia.

5. Korzyści z inwestycji w szkolenia PPOŻ

Inwestycja w szkolenia z obsługi gaśnic przynosi wielowymiarowe korzyści:

• Szybsza reakcja w sytuacji zagrożenia – odpowiednio przeszkolony personel potrafi zidentyfikować pożar, dobrać odpowiednią gaśnicę i rozpocząć gaszenie zanim ogień się rozprzestrzeni.

• Ograniczenie strat materialnych – ugaszenie pożaru w zarodku zmniejsza ryzyko kosztownych zniszczeń infrastruktury.

• Ochrona życia i zdrowia – szybka i poprawna reakcja zmniejsza ryzyko poparzeń, zatrucia dymem lub paniki.

• Spełnienie wymogów prawnych i ubezpieczeniowych – wiele firm ubezpieczeniowych wymaga udokumentowanych szkoleń PPOŻ jako warunku zawarcia polisy lub wypłaty odszkodowania.

• Wzrost świadomości zagrożeń – regularne szkolenia zwiększają ogólną czujność pracowników i mieszkańców, a także kulturę bezpieczeństwa w miejscu pracy i zamieszkania.

6. Utrzymywanie kompetencji – szkolenia okresowe

Nawet najlepiej przeprowadzone szkolenie traci na wartości, jeśli nie jest regularnie powtarzane. Zalecane jest organizowanie szkoleń z obsługi gaśnic nie rzadziej niż raz na dwa lata, a dla personelu technicznego – raz w roku. Warto również przeprowadzać dodatkowe instruktaże po:

• zmianie rozmieszczenia gaśnic,

• remoncie obiektu lub zmianie układu pomieszczeń,

• wymianie sprzętu na inny typ,

• zatrudnieniu nowych pracowników.

7. Gaśnice a odpowiedzialność zarządcy obiektu

Należy podkreślić, że odpowiedzialność za wyposażenie obiektu w sprawne gaśnice oraz za przeszkolenie personelu w zakresie ich użycia spoczywa na właścicielu lub zarządcy budynku. Zaniedbanie tego obowiązku może skutkować nie tylko zwiększonym ryzykiem tragedii, ale również konsekwencjami prawnymi i finansowymi w przypadku wystąpienia pożaru.

Posiadanie gaśnic w budynku jest niezbędnym elementem ochrony przeciwpożarowej, jednak ich skuteczność uzależniona jest bezpośrednio od umiejętności użytkowników. Tylko odpowiednio przeszkolone osoby mogą w sytuacji kryzysowej zareagować szybko, skutecznie i bezpiecznie. Szkolenia powinny być dostosowane do realiów konkretnego obiektu, przeprowadzane regularnie i zawierać zarówno teorię, jak i praktykę. W dobie rosnącej świadomości znaczenia bezpieczeństwa oraz coraz większych wymagań w zakresie zarządzania ryzykiem, inwestycja w profesjonalne szkolenia PPOŻ z obsługi gaśnic nie powinna być traktowana jako koszt – lecz jako fundament odpowiedzialnego zarządzania obiektem i troski o ludzkie życie.