Oddymianie klatek schodowych i szybów windowych – klucz do bezpiecznej ewakuacji pionowej
W obiektach wielokondygnacyjnych, zwłaszcza w budynkach wysokich i wysokościowych, kluczową rolę w zapewnieniu bezpiecznej ewakuacji odgrywają strefy pionowe, takie jak klatki schodowe i szyby windowe. To właśnie przez nie użytkownicy opuszczają zagrożony budynek, a ratownicy podejmują działania gaśnicze i ratownicze. Utrzymanie odpowiednich warunków wolnych od dymu w tych przestrzeniach staje się więc jednym z najważniejszych celów systemów ochrony przeciwpożarowej. W artykule omawiamy zasady projektowania skutecznego oddymiania klatek schodowych i szybów windowych oraz jego znaczenie dla ewakuacji pionowej.
Znaczenie klatek schodowych i szybów windowych w czasie pożaru
W warunkach pożaru, obecność dymu w budynku stanowi jedno z głównych zagrożeń dla ludzi. Już po kilku minutach od wybuchu pożaru gazy pożarowe mogą wypełnić przestrzenie komunikacyjne, powodując:
ograniczenie widoczności,
utrudnienie orientacji i ewakuacji,
ryzyko zatrucia produktami spalania,
trudności w działaniach ratowniczych.
Klatki schodowe oraz szyby windowe pełnią funkcję głównych kanałów komunikacji pionowej. W przypadku ewakuacji ich drożność i wolność od dymu to warunek konieczny, aby umożliwić bezpieczne opuszczenie budynku, zwłaszcza osobom znajdującym się na wyższych kondygnacjach.
Wymagania prawne i normatywne
Zgodnie z polskimi warunkami technicznymi (WT) oraz rozporządzeniem Ministra Infrastruktury, w budynkach wysokich (W) i wysokościowych (WW), a także niektórych budynkach średniowysokich, klatki schodowe muszą być:
wydzielone pożarowo,
wyposażone w urządzenia chroniące przed zadymieniem – najczęściej przez nadciśnienie,
zapewniające możliwość samodzielnej ewakuacji bez udziału służb ratowniczych.
W przypadku szybów windowych, obowiązek ich ochrony przed zadymieniem występuje w zależności od ich połączenia z przedsionkami przeciwpożarowymi lub klatkami schodowymi, a także ich roli w budynku (np. dźwigi ewakuacyjne).
Metody oddymiania klatek schodowych i szybów windowych
? Systemy nadciśnieniowe (PN)
Najczęściej stosowane w budynkach wielokondygnacyjnych rozwiązanie to systemy nadciśnieniowe, które działają na zasadzie wytworzenia różnicy ciśnień pomiędzy chronioną strefą (np. klatką schodową) a strefą objętą pożarem. Celem jest uniemożliwienie przedostania się dymu do przestrzeni ewakuacyjnej.
Główne elementy systemu:
wentylator nadmuchowy,
czujniki ciśnienia i temperatury,
układy sterujące (automatyczne i ręczne),
klapy upustowe lub przepustnice nadmiarowe.
System taki powinien spełniać wymogi normy PN-EN 12101-6, która określa m.in. wymaganą różnicę ciśnień (co najmniej 50 Pa między klatką a strefą pożaru) oraz minimalny przepływ powietrza.
? Oddymianie grawitacyjne (tam, gdzie dopuszczalne)
W obiektach niższych lub o mniejszym zagrożeniu pożarowym możliwe jest stosowanie oddymiania grawitacyjnego – np. przez otwierane klapy dymowe w górnej części klatki i nawiewy dolne. Jest to jednak rozwiązanie znacznie mniej skuteczne i mniej przewidywalne niż systemy nadciśnieniowe, dlatego nie jest zalecane w budynkach W i WW.
? Ochrona szybów windowych
Szyby windowe mogą działać jak „komin” – wciągając dym z niższych kondygnacji do wyższych. Dlatego w obiektach, gdzie windy otwierają się bezpośrednio na klatkę schodową, należy:
stosować przedsionki przeciwpożarowe oddzielające szyb od strefy ewakuacyjnej,
zapewnić oddzielne nadciśnienie w szybie windowym, jeśli działa jako droga ewakuacyjna,
kontrolować wloty powietrza i eliminować niekontrolowane ciągi kominowe.
Zasady projektowe skutecznych systemów oddymiania pionowego
✅ Dokładna analiza scenariusza pożarowego
Każdy projekt powinien opierać się na analizie możliwych źródeł pożaru, jego rozwoju i kierunku przemieszczania się dymu. Warto uwzględniać symulacje CFD dla obiektów skomplikowanych lub z niestandardową geometrią.
✅ Właściwe uszczelnienie przestrzeni
Nadciśnienie może nie być skuteczne, jeśli klatka schodowa ma nieszczelności, np. źle osadzone drzwi, otwarte przestrzenie instalacyjne czy zbyt duże ubytki w konstrukcji.
✅ Dobór wentylatorów i klap regulacyjnych
Elementy te muszą być dobrane pod kątem zarówno wydajności powietrza, jak i odporności ogniowej. Klapy i przewody muszą spełniać wymagania klasy EI, a wentylatory – posiadać odporność temperaturową minimum F400.
✅ Niezależność zasilania
Systemy oddymiania muszą być zasilane z niezależnego źródła energii lub mieć zapewnione zasilanie rezerwowe (np. agregaty, UPS), aby funkcjonowały podczas awarii zasilania głównego.
✅ Zintegrowane sterowanie z SSP
System oddymiania musi być automatycznie uruchamiany przez system sygnalizacji pożarowej (SSP), przy jednoczesnej możliwości uruchomienia ręcznego (np. z recepcji lub strażnicy).
Błędy projektowe i wykonawcze – czego unikać?
Brak rozdziału stref ciśnieniowych – prowadzi do mieszania się dymu i nieskutecznej ochrony.
Zbyt małe lub przewymiarowane wentylatory – wpływa na brak równowagi ciśnień.
Pominięcie kompensacji powietrza nawiewanego – brak usunięcia nadmiaru może doprowadzić do otwarcia drzwi i ucieczki dymu do klatki.
Brak testów odbiorczych – system musi być przetestowany pod kątem ciśnienia, czasu reakcji i współpracy z innymi instalacjami.
Bezpieczeństwo ewakuacji pionowej zależy w dużej mierze od skuteczności oddymiania klatek schodowych i szybów windowych. W nowoczesnym projektowaniu nie wystarczy już jedynie spełnienie minimalnych wymogów prawnych – konieczne jest podejście systemowe, uwzględniające specyfikę obiektu, dynamikę pożaru i realne warunki ewakuacji.
Dobry projekt systemu oddymiania to taki, który:
eliminuje obecność dymu w strefach ewakuacyjnych,
utrzymuje bezpieczne warunki temperaturowe i widoczność,
funkcjonuje niezawodnie przez cały czas trwania zagrożenia.
W czasach coraz bardziej złożonej architektury i intensywnego zagospodarowania budynków, oddymianie stref pionowych stanowi nie tylko obowiązek prawny, ale przede wszystkim filar nowoczesnego podejścia do ochrony życia ludzkiego.
Komentarze
Prześlij komentarz