Zasady rozmieszczania klap dymowych i kanałów oddymiających w obiektach wielokondygnacyjnych

Bezpieczeństwo użytkowników obiektów wielokondygnacyjnych, takich jak biurowce, hotele, apartamentowce czy centra handlowe, zależy w dużym stopniu od skuteczności systemów oddymiania. Kluczowymi elementami tych systemów są klapy dymowe oraz kanały oddymiające, które umożliwiają usuwanie dymu i gorących gazów w czasie pożaru. Ich rozmieszczenie w budynku nie jest przypadkowe – musi być zgodne z obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi, wymaganiami norm i zasadami inżynierii pożarowej. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zasad prawidłowego rozmieszczenia klap dymowych i kanałów oddymiających w budynkach wielokondygnacyjnych, a także ich wpływu na bezpieczeństwo ewakuacji i działania służb ratowniczych.

1. Rola klap dymowych i kanałów oddymiających

Zadaniem klap dymowych i kanałów oddymiających jest:

  • usuwanie dymu i gorących gazów powstających w wyniku pożaru,

  • zapewnienie odpowiedniej widoczności na drogach ewakuacyjnych,

  • ochrona konstrukcji budynku przed nadmiernym wzrostem temperatury,

  • wspomaganie działań ratowniczo-gaśniczych.

W praktyce, skuteczny system oddymiania ma za zadanie utrzymywać wolne od dymu warstwy powietrza na wysokości głowy osób ewakuujących się, co znacząco zwiększa szanse bezpiecznego opuszczenia budynku.

2. Podstawy prawne i normatywne

Zasady rozmieszczania klap i kanałów oddymiających w Polsce określają m.in.:

  • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (WT 2015 z późn. zm.),

  • PN-EN 12101-2:2017 – „Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Część 2: Klapy dymowe”,

  • PN-B-02877-4:2001 – „Ochrona przeciwpożarowa budynków – Instalacje grawitacyjne do usuwania dymu i ciepła”,

  • indywidualne scenariusze pożarowe opracowywane dla danego obiektu.

Przestrzeganie tych przepisów jest obowiązkiem projektanta, a ich naruszenie może skutkować brakiem dopuszczenia budynku do użytkowania.

3. Zasady rozmieszczania klap dymowych

Klapy dymowe to elementy systemów oddymiających, które montuje się w dachach lub ścianach budynków. W przypadku obiektów wielokondygnacyjnych ich lokalizacja wymaga szczególnego podejścia.

3.1. Klapy oddymiające w górnych partiach przestrzeni

W budynkach o wysokości powyżej 12 m klapy dymowe umieszcza się zwykle w najwyższej kondygnacji nad przestrzeniami pionowymi (np. w atrium lub szybach klatek schodowych). Kluczowe zasady rozmieszczenia to:

  • Klapy powinny znajdować się możliwie najbliżej punktu gromadzenia się dymu.

  • Minimalna powierzchnia czynna klap dla jednej strefy pożarowej powinna być zgodna z obliczeniami inżynierskimi – zwykle wynosi od 1 do 1,5% powierzchni chronionej strefy.

  • Klapy powinny być rozmieszczone równomiernie, by zapewnić skuteczne usuwanie dymu z całej objętości przestrzeni.

3.2. Klapy dymowe w szybach klatek schodowych i przedsionkach pożarowych

W budynkach wysokich (WW) i wysokościowych (W), klatki schodowe muszą być oddymiane lub wyposażone w system nadciśnieniowy. W przypadku oddymiania grawitacyjnego stosuje się:

  • Klapy dymowe w najwyższym punkcie szybu klatki schodowej,

  • Nawiew powietrza przez otwory w dolnej części szybu lub przez drzwi wejściowe, aby zapewnić wymuszoną cyrkulację.


4. Kanały oddymiające – zasady prowadzenia i lokalizacji

W budynkach wielokondygnacyjnych najczęściej stosuje się oddymianie mechaniczne, szczególnie w obiektach o rozbudowanej siatce korytarzy. Systemy te opierają się na kanałach wyciągowych i nawiewnych.

4.1. Kanały wyciągowe (oddymiające)

  • Prowadzi się je w przestrzeniach technicznych, szybach lub nad stropem podwieszanym,

  • Muszą być wykonane z materiałów ognioodpornych (najczęściej stal ocynkowana z izolacją ogniochronną),

  • Dla każdej strefy dymowej wymagany jest osobny przewód lub odcinek kanału z indywidualnie sterowaną klapą odcinającą.

Zgodnie z normą PN-EN 12101-3, kanały muszą być odporne na działanie temperatur rzędu 300°C przez co najmniej 60 minut (E600 120).

4.2. Kanały nawiewne

  • Służą do wtłaczania powietrza z zewnątrz do stref ewakuacyjnych (np. do przedsionków pożarowych lub klatek schodowych),

  • Utrzymują nadciśnienie zapobiegające przedostawaniu się dymu,

  • Powinny być rozmieszczone tak, by zapewnić jednorodne ciśnienie we wszystkich kondygnacjach objętych ochroną.

5. Zasady podziału na strefy dymowe

W przypadku dużych obiektów o powierzchni jednej kondygnacji przekraczającej 2000 m², lub tam gdzie występują długie korytarze, zaleca się podział na strefy dymowe, co pozwala na bardziej precyzyjne zarządzanie oddymianiem.

Każda strefa dymowa powinna być:

  • wydzielona przegrodami dymoszczelnymi (np. kurtynami dymowymi, klapami),

  • obsługiwana przez osobny zestaw kanałów oddymiających i klap,

  • kontrolowana automatycznie – detekcja pożaru w danej strefie aktywuje tylko jej elementy systemu.

6. Integracja z systemem automatyki pożarowej

Klapy dymowe i przepustnice w kanałach muszą współpracować z systemem sygnalizacji pożaru (SAP), który:

  • Uruchamia odpowiednie sekwencje otwierania/zamykania klap,

  • Steruje wentylatorami oddymiającymi i nawiewnymi,

  • Rejestruje stan urządzeń i przekazuje dane do systemu BMS lub stanowiska straży pożarnej.

7. Błędy w projektowaniu i ich konsekwencje

Do najczęstszych błędów należą:

  • niewłaściwa lokalizacja klap, prowadząca do nieskutecznego odprowadzania dymu,

  • zbyt mała powierzchnia oddymiania,

  • brak wydzielonych stref dymowych,

  • niespójność systemu z rzeczywistym scenariuszem pożarowym.

Skutkiem takich błędów może być całkowita niewydolność systemu w warunkach pożaru, co zwiększa ryzyko dla użytkowników i służb ratunkowych.

8. Znaczenie przeglądów i konserwacji

Zgodnie z §3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, wszystkie urządzenia przeciwpożarowe muszą być utrzymywane w pełnej sprawności technicznej i gotowości do działania. Klapy dymowe i kanały oddymiające należy:

  • regularnie testować (minimum raz na 6 miesięcy),

  • czyścić z zabrudzeń i kurzu,

  • kontrolować pod kątem szczelności i odporności ogniowej.

Prawidłowe rozmieszczenie klap dymowych i kanałów oddymiających w budynkach wielokondygnacyjnych stanowi jeden z fundamentów skutecznego systemu oddymiania. Działają one jako układ „oddychający” dla budynku w czasie pożaru – pozwalają kontrolować rozprzestrzenianie się dymu, chronić drogi ewakuacyjne i zapewnić bezpieczne warunki do działań ratowniczych. Ich lokalizacja, liczba i sposób prowadzenia muszą wynikać zarówno z obowiązujących przepisów, jak i indywidualnych analiz ryzyka i scenariuszy pożarowych. Tylko kompleksowe podejście – projektowe, wykonawcze i eksploatacyjne – gwarantuje, że system oddymiania spełni swoją funkcję wtedy, gdy będzie najbardziej potrzebny.


Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Wytyczne dotyczące Skutecznej Konserwacji Sprzętu Przeciwpożarowego

Profesjonalny przewodnik: Testowanie i kontrola instalacji tryskaczowej krok po kroku

Naukowe podstawy badań nad palnością materiałów