Zasady rozmieszczania klap dymowych i kanałów oddymiających w obiektach wielokondygnacyjnych
Bezpieczeństwo użytkowników obiektów wielokondygnacyjnych, takich jak biurowce, hotele, apartamentowce czy centra handlowe, zależy w dużym stopniu od skuteczności systemów oddymiania. Kluczowymi elementami tych systemów są klapy dymowe oraz kanały oddymiające, które umożliwiają usuwanie dymu i gorących gazów w czasie pożaru. Ich rozmieszczenie w budynku nie jest przypadkowe – musi być zgodne z obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi, wymaganiami norm i zasadami inżynierii pożarowej. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zasad prawidłowego rozmieszczenia klap dymowych i kanałów oddymiających w budynkach wielokondygnacyjnych, a także ich wpływu na bezpieczeństwo ewakuacji i działania służb ratowniczych.
1. Rola klap dymowych i kanałów oddymiających
Zadaniem klap dymowych i kanałów oddymiających jest:
usuwanie dymu i gorących gazów powstających w wyniku pożaru,
zapewnienie odpowiedniej widoczności na drogach ewakuacyjnych,
ochrona konstrukcji budynku przed nadmiernym wzrostem temperatury,
wspomaganie działań ratowniczo-gaśniczych.
W praktyce, skuteczny system oddymiania ma za zadanie utrzymywać wolne od dymu warstwy powietrza na wysokości głowy osób ewakuujących się, co znacząco zwiększa szanse bezpiecznego opuszczenia budynku.
2. Podstawy prawne i normatywne
Zasady rozmieszczania klap i kanałów oddymiających w Polsce określają m.in.:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (WT 2015 z późn. zm.),
PN-EN 12101-2:2017 – „Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Część 2: Klapy dymowe”,
PN-B-02877-4:2001 – „Ochrona przeciwpożarowa budynków – Instalacje grawitacyjne do usuwania dymu i ciepła”,
indywidualne scenariusze pożarowe opracowywane dla danego obiektu.
Przestrzeganie tych przepisów jest obowiązkiem projektanta, a ich naruszenie może skutkować brakiem dopuszczenia budynku do użytkowania.
3. Zasady rozmieszczania klap dymowych
Klapy dymowe to elementy systemów oddymiających, które montuje się w dachach lub ścianach budynków. W przypadku obiektów wielokondygnacyjnych ich lokalizacja wymaga szczególnego podejścia.
3.1. Klapy oddymiające w górnych partiach przestrzeni
W budynkach o wysokości powyżej 12 m klapy dymowe umieszcza się zwykle w najwyższej kondygnacji nad przestrzeniami pionowymi (np. w atrium lub szybach klatek schodowych). Kluczowe zasady rozmieszczenia to:
Klapy powinny znajdować się możliwie najbliżej punktu gromadzenia się dymu.
Minimalna powierzchnia czynna klap dla jednej strefy pożarowej powinna być zgodna z obliczeniami inżynierskimi – zwykle wynosi od 1 do 1,5% powierzchni chronionej strefy.
Klapy powinny być rozmieszczone równomiernie, by zapewnić skuteczne usuwanie dymu z całej objętości przestrzeni.
3.2. Klapy dymowe w szybach klatek schodowych i przedsionkach pożarowych
W budynkach wysokich (WW) i wysokościowych (W), klatki schodowe muszą być oddymiane lub wyposażone w system nadciśnieniowy. W przypadku oddymiania grawitacyjnego stosuje się:
Klapy dymowe w najwyższym punkcie szybu klatki schodowej,
Nawiew powietrza przez otwory w dolnej części szybu lub przez drzwi wejściowe, aby zapewnić wymuszoną cyrkulację.
4. Kanały oddymiające – zasady prowadzenia i lokalizacji
W budynkach wielokondygnacyjnych najczęściej stosuje się oddymianie mechaniczne, szczególnie w obiektach o rozbudowanej siatce korytarzy. Systemy te opierają się na kanałach wyciągowych i nawiewnych.
4.1. Kanały wyciągowe (oddymiające)
Prowadzi się je w przestrzeniach technicznych, szybach lub nad stropem podwieszanym,
Muszą być wykonane z materiałów ognioodpornych (najczęściej stal ocynkowana z izolacją ogniochronną),
Dla każdej strefy dymowej wymagany jest osobny przewód lub odcinek kanału z indywidualnie sterowaną klapą odcinającą.
Zgodnie z normą PN-EN 12101-3, kanały muszą być odporne na działanie temperatur rzędu 300°C przez co najmniej 60 minut (E600 120).
4.2. Kanały nawiewne
Służą do wtłaczania powietrza z zewnątrz do stref ewakuacyjnych (np. do przedsionków pożarowych lub klatek schodowych),
Utrzymują nadciśnienie zapobiegające przedostawaniu się dymu,
Powinny być rozmieszczone tak, by zapewnić jednorodne ciśnienie we wszystkich kondygnacjach objętych ochroną.
5. Zasady podziału na strefy dymowe
W przypadku dużych obiektów o powierzchni jednej kondygnacji przekraczającej 2000 m², lub tam gdzie występują długie korytarze, zaleca się podział na strefy dymowe, co pozwala na bardziej precyzyjne zarządzanie oddymianiem.
Każda strefa dymowa powinna być:
wydzielona przegrodami dymoszczelnymi (np. kurtynami dymowymi, klapami),
obsługiwana przez osobny zestaw kanałów oddymiających i klap,
kontrolowana automatycznie – detekcja pożaru w danej strefie aktywuje tylko jej elementy systemu.
6. Integracja z systemem automatyki pożarowej
Klapy dymowe i przepustnice w kanałach muszą współpracować z systemem sygnalizacji pożaru (SAP), który:
Uruchamia odpowiednie sekwencje otwierania/zamykania klap,
Steruje wentylatorami oddymiającymi i nawiewnymi,
Rejestruje stan urządzeń i przekazuje dane do systemu BMS lub stanowiska straży pożarnej.
7. Błędy w projektowaniu i ich konsekwencje
Do najczęstszych błędów należą:
niewłaściwa lokalizacja klap, prowadząca do nieskutecznego odprowadzania dymu,
zbyt mała powierzchnia oddymiania,
brak wydzielonych stref dymowych,
niespójność systemu z rzeczywistym scenariuszem pożarowym.
Skutkiem takich błędów może być całkowita niewydolność systemu w warunkach pożaru, co zwiększa ryzyko dla użytkowników i służb ratunkowych.
8. Znaczenie przeglądów i konserwacji
Zgodnie z §3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, wszystkie urządzenia przeciwpożarowe muszą być utrzymywane w pełnej sprawności technicznej i gotowości do działania. Klapy dymowe i kanały oddymiające należy:
regularnie testować (minimum raz na 6 miesięcy),
czyścić z zabrudzeń i kurzu,
kontrolować pod kątem szczelności i odporności ogniowej.
Prawidłowe rozmieszczenie klap dymowych i kanałów oddymiających w budynkach wielokondygnacyjnych stanowi jeden z fundamentów skutecznego systemu oddymiania. Działają one jako układ „oddychający” dla budynku w czasie pożaru – pozwalają kontrolować rozprzestrzenianie się dymu, chronić drogi ewakuacyjne i zapewnić bezpieczne warunki do działań ratowniczych. Ich lokalizacja, liczba i sposób prowadzenia muszą wynikać zarówno z obowiązujących przepisów, jak i indywidualnych analiz ryzyka i scenariuszy pożarowych. Tylko kompleksowe podejście – projektowe, wykonawcze i eksploatacyjne – gwarantuje, że system oddymiania spełni swoją funkcję wtedy, gdy będzie najbardziej potrzebny.
Komentarze
Prześlij komentarz