Jak przebiegają próby odbiorowe i testy funkcjonalne systemów wentylacji pożarowej?

Systemy wentylacji pożarowej odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa użytkowników budynku w sytuacjach zagrożenia. Ich zadaniem jest kontrola rozprzestrzeniania się dymu i ciepła, wspomaganie ewakuacji ludzi oraz tworzenie bezpiecznych warunków do prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczych. Skuteczność tych systemów nie wynika wyłącznie z ich projektu, lecz również z ich poprawnego wykonania i uruchomienia, które są weryfikowane podczas prób odbiorowych i testów funkcjonalnych. Artykuł ten omawia, jak wygląda profesjonalny proces odbioru technicznego systemów wentylacji pożarowej oraz jakie są jego kluczowe etapy.

1. Czym są próby odbiorowe i testy funkcjonalne?

Próby odbiorowe i testy funkcjonalne to zespół działań mających na celu potwierdzenie, że zamontowany system wentylacji pożarowej:

• został wykonany zgodnie z dokumentacją projektową,

• spełnia wymagania obowiązujących przepisów i norm technicznych,

• działa zgodnie ze scenariuszem pożarowym,

• reaguje właściwie na sygnały z systemów automatyki pożarowej.

Bez przeprowadzenia tych testów, inwestor nie może uzyskać pozytywnej opinii rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych ani ostatecznego odbioru budynku przez Państwową Straż Pożarną.

2. Przygotowanie do prób odbiorowych

Przed rozpoczęciem właściwych testów, należy wykonać szereg działań przygotowawczych:

2.1. Weryfikacja dokumentacji powykonawczej

W tym etapie sprawdza się:

• zgodność wykonanych instalacji z projektem,

• poprawność oznaczeń urządzeń, przewodów i klap,

• aktualność rysunków powykonawczych i schematów elektrycznych,

• dokumentację dopuszczeń i deklaracji zgodności dla zastosowanych urządzeń.

2.2. Sprawdzenie zasilania awaryjnego

Systemy wentylacji pożarowej muszą być zasilane z dwóch niezależnych źródeł energii. Podczas przygotowań do odbioru kontroluje się:

• działanie przełączników źródeł zasilania,

• uruchamianie systemu z zasilania rezerwowego,

• czas podtrzymania działania zgodny z wymaganiami projektu.

3. Zakres prób odbiorowych

3.1. Testy mechaniczne i elektryczne

W pierwszej kolejności wykonuje się próby indywidualne poszczególnych elementów systemu, takich jak:

• klapy oddymiające i odcinające (otwieranie i zamykanie),

• wentylatory oddymiające (rozruch, kierunek obrotów, wydajność),

• centrale sterujące (działanie przekaźników, interfejsy z SAP),

• czujniki dymu, ciśnienia, temperatury – sprawdzenie poprawnego wykrywania i przekazywania sygnałów.

Testy mechaniczne i elektryczne mają na celu potwierdzenie poprawnej instalacji i konfiguracji wszystkich elementów.

3.2. Próby sekwencji działania według scenariusza pożarowego

To kluczowy etap odbioru, w którym sprawdza się zachowanie systemu w warunkach symulowanego pożaru. Testy obejmują:

• reakcję systemu wentylacji pożarowej na sygnał z czujki dymu lub przycisku ROP,

• automatyczne otwarcie klap oddymiających i zamknięcie klap odcinających,

• uruchomienie wentylatorów oddymiających i/lub nawiewnych,

• zamknięcie drzwi pożarowych lub ich zablokowanie w pozycji otwartej,

• uruchomienie systemu sterowania nadciśnieniem na drogach ewakuacyjnych,

• integrację z systemem SAP (system sygnalizacji pożaru) oraz BMS (system zarządzania budynkiem),

• powrót systemu do stanu spoczynkowego po zakończeniu alarmu.

Wszystkie reakcje muszą odbywać się zgodnie z kolejnością przewidzianą w scenariuszu pożarowym, zatwierdzonym przez rzeczoznawcę ds. ppoż.

4. Pomiary techniczne

W ramach testów funkcjonalnych często przeprowadza się również pomiary techniczne potwierdzające spełnienie wymagań projektowych:

4.1. Pomiary wydajności

Weryfikacja rzeczywistej wydajności wentylatorów oraz sprawdzenie przepływów powietrza w kanałach wentylacyjnych. Pomiar przeprowadza się za pomocą anemometrów lub balometrów.

4.2. Pomiary różnicy ciśnień

W systemach nadciśnieniowych (np. klatki schodowe, szyby windowe) mierzy się różnicę ciśnień między strefą chronioną sąsiednimi przestrzeniami. Wartości muszą mieścić się w określonym zakresie (np. 30–50 Pa), aby umożliwić otwieranie drzwi przez ewakuujących się ludzi, ale jednocześnie zapobiec przedostawaniu się dymu.

4.3. Pomiary czasu reakcji

Czas od wykrycia zagrożenia pożarowego do uruchomienia poszczególnych elementów systemu (klapy, wentylatory) powinien być możliwie najkrótszy i zgodny z wytycznymi projektowymi.

5. Dokumentacja z prób odbiorowych

Po zakończeniu testów sporządza się protokoły zawierające:

• opisy przeprowadzonych testów i ich wyniki,

• wykaz elementów systemu, które przeszły testy pozytywnie,

• zdjęcia i nagrania dokumentujące przebieg prób,

• podpisy komisji odbiorowej (inwestor, wykonawca, projektant, rzeczoznawca, inspektor nadzoru),

• wnioski i ewentualne zalecenia do usunięcia usterek.

Dopiero na podstawie kompletnej dokumentacji można uzyskać pozytywną opinię rzeczoznawcy oraz zgłoszenie gotowości do odbioru przez PSP.

6. Najczęstsze problemy wykrywane podczas odbiorów

W praktyce, próby odbiorowe ujawniają wiele nieprawidłowości, takich jak:

• nieprawidłowy kierunek obrotów wentylatorów,

• brak odpowiednich przepustów ogniochronnych w przegrodach,

• źle skonfigurowane centrale oddymiania,

• niesprawne siłowniki w klapach dymowych,

• brak reakcji systemu na sygnał z SAP.

Wczesne wykrycie i usunięcie tych błędów jest kluczowe dla bezpieczeństwa przyszłych użytkowników budynku.

Próby odbiorowe i testy funkcjonalne systemów wentylacji pożarowej to jeden z najważniejszych etapów procesu inwestycyjnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Ich prawidłowe przeprowadzenie pozwala nie tylko potwierdzić zgodność z projektem, ale przede wszystkim daje pewność, że w razie pożaru system zadziała zgodnie z oczekiwaniami – ratując życie i ograniczając skutki zdarzenia. Kluczowe jest, aby testy te były prowadzone przez doświadczonych specjalistów, w obecności odpowiednich służb i z pełnym zaangażowaniem wszystkich uczestników procesu budowlanego.