Oświetlenie ewakuacyjne w biurowcu – kluczowy element bezpieczeństwa pożarowego

W nowoczesnych biurowcach bezpieczeństwo użytkowników stanowi priorytet zarówno dla zarządców obiektów, jak i dla projektantów oraz wykonawców instalacji budowlanych. Jednym z podstawowych, a jednocześnie często niedocenianych elementów systemów bezpieczeństwa jest oświetlenie ewakuacyjne. Jego właściwe zaprojektowanie, wykonanie i konserwacja mają kluczowe znaczenie w sytuacjach awaryjnych, zwłaszcza podczas pożaru, kiedy widoczność w budynku może być znacznie ograniczona przez dym lub brak zasilania.

Funkcje oświetlenia ewakuacyjnego

Oświetlenie ewakuacyjne pełni kilka fundamentalnych funkcji, które wspólnie przyczyniają się do zapewnienia bezpiecznej i sprawnej ewakuacji użytkowników budynku:

1. Wskazywanie dróg ewakuacyjnych – podświetlane znaki ewakuacyjne pomagają odnaleźć najkrótszą drogę do wyjścia z budynku.

2. Zapewnienie widoczności – światło o odpowiednim natężeniu umożliwia poruszanie się po korytarzach, klatkach schodowych i pomieszczeniach w przypadku zaniku oświetlenia podstawowego.

3. Zabezpieczenie punktów krytycznych – doświetlenie miejsc, takich jak rozdzielnie elektryczne, punkty zbiórki, skrzynki hydrantowe czy przyciski alarmowe.

4. Minimalizowanie paniki – dobrze widoczne oznaczenia i sprawne działanie systemu oświetlenia ewakuacyjnego wpływają na zachowanie spokoju wśród użytkowników obiektu w sytuacji zagrożenia.

Wymagania prawne i normy techniczne

W Polsce kwestie dotyczące oświetlenia ewakuacyjnego regulują m.in.:

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie,

• PN-EN 1838 – norma określająca parametry techniczne oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego,

• PN-EN 50172 / PN-EN 60598-2-22 – regulujące m.in. zasady projektowania, instalacji i konserwacji systemów oświetlenia awaryjnego.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, oświetlenie ewakuacyjne jest wymagane w każdym obiekcie użyteczności publicznej, w tym w biurowcach, których powierzchnia użytkowa przekracza określone wartości lub w których liczba użytkowników może przekroczyć 50 osób.

Rodzaje oświetlenia awaryjnego

Oświetlenie awaryjne, którego częścią jest oświetlenie ewakuacyjne, dzieli się na kilka podstawowych kategorii:

1. Oświetlenie ewakuacyjne dróg ewakuacyjnych – zapewnia widoczność na trasie ewakuacyjnej, oświetlając przejścia, schody, skrzyżowania korytarzy.

2. Oświetlenie strefy otwartej (antypanikowe) – stosowane w dużych przestrzeniach, np. halach lub open space’ach, umożliwia szybkie odnalezienie drogi ewakuacyjnej.

3. Oświetlenie stref wysokiego ryzyka – instalowane w miejscach, gdzie przerwa w dopływie światła mogłaby prowadzić do zagrożenia zdrowia lub życia (np. laboratoria, serwerownie, strefy z urządzeniami technicznymi).

Elementy systemu oświetlenia ewakuacyjnego

Kompletny system oświetlenia ewakuacyjnego w biurowcu składa się z:

• Opraw ewakuacyjnych – zasilanych awaryjnie, z wbudowanym źródłem światła i piktogramem ewakuacyjnym,

• Opraw oświetlenia awaryjnego – często identycznych z oświetleniem podstawowym, ale wyposażonych w niezależne źródło zasilania (akumulator, centralna bateria),

• Centrali systemu oświetlenia awaryjnego – zarządza i kontroluje pracą opraw, monitoruje stan techniczny oraz sygnalizuje usterki,

• Źródeł zasilania awaryjnego – takich jak akumulatory indywidualne lub systemy centralne, które uruchamiają się automatycznie w przypadku zaniku napięcia z sieci.

Czas działania i natężenie światła

Zgodnie z normą PN-EN 1838, oświetlenie ewakuacyjne powinno zapewniać minimalne natężenie światła:

• 1 lx na poziomie podłogi wzdłuż środka dróg ewakuacyjnych,

• 5 lx w strefach wysokiego ryzyka,

• czas działania: co najmniej 1 godzina od zaniku zasilania podstawowego (w niektórych obiektach nawet do 3 godzin).

Projektowanie systemu oświetlenia ewakuacyjnego

Właściwe zaprojektowanie systemu oświetlenia ewakuacyjnego wymaga uwzględnienia:

• geometrii budynku i długości dróg ewakuacyjnych,

• lokalizacji punktów krytycznych (np. wyjść, schodów, skrzyżowań, drzwi przeciwpożarowych),

• liczby użytkowników budynku i możliwych scenariuszy ewakuacji,

• warunków środowiskowych (np. strefy o podwyższonej temperaturze, wilgotności),

• integracji z innymi systemami bezpieczeństwa (SAP, DSO, BMS).

Projekt powinien być wykonany przez uprawnionego projektanta i zatwierdzony przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych.

Konserwacja i kontrole okresowe

Oświetlenie ewakuacyjne podlega obowiązkowym przeglądom technicznym. Zgodnie z normą PN-EN 50172, przeglądy należy przeprowadzać w następujących odstępach:

• Co miesiąc – sprawdzenie funkcji automatycznego przełączania i działania opraw przez krótki czas (np. 5 min),

• Co roku – test działania opraw przez pełny czas autonomii (np. 1 godzina), kontrola stanu akumulatorów, czyszczenie opraw i aktualizacja dokumentacji.

Wszystkie wyniki przeglądów muszą być dokumentowane w dzienniku eksploatacji systemu.

Błędy i zagrożenia związane z niewłaściwym oświetleniem ewakuacyjnym

Najczęściej spotykane błędy w systemach oświetlenia ewakuacyjnego w biurowcach to:

• montaż opraw w nieprawidłowych lokalizacjach (np. niewidocznych z każdego punktu korytarza),

• niewystarczające natężenie światła,

• nieczytelne piktogramy ewakuacyjne,

• brak przeglądów i testów funkcjonalnych,

• niewłaściwe zasilanie awaryjne lub jego całkowity brak.

W przypadku pożaru lub innego zagrożenia tego typu zaniedbania mogą doprowadzić do dezorientacji, paniki, opóźnienia ewakuacji, a w konsekwencji – do zagrożenia życia użytkowników budynku.

Integracja z systemami zarządzania budynkiem

Nowoczesne biurowce coraz częściej korzystają z inteligentnych systemów zarządzania budynkiem (BMS), które umożliwiają:

• zdalne monitorowanie stanu technicznego opraw i central,

• automatyczne generowanie raportów z testów systemu,

• integrację z systemami alarmowymi i systemem kontroli dostępu,

• optymalizację kosztów eksploatacyjnych poprzez monitorowanie zużycia energii.

Wdrożenie takiego rozwiązania podnosi poziom bezpieczeństwa oraz umożliwia szybkie reagowanie na wszelkie awarie czy usterki.

Oświetlenie ewakuacyjne w biurowcach to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim element niezbędny do zapewnienia bezpieczeństwa użytkowników budynku. Jego prawidłowe zaprojektowanie, wykonanie oraz systematyczna konserwacja znacząco zwiększają szanse na skuteczną ewakuację w sytuacji zagrożenia. W dobie rosnącej automatyzacji i integracji systemów bezpieczeństwa, oświetlenie ewakuacyjne staje się jednym z kluczowych komponentów kompleksowego podejścia do ochrony życia i zdrowia ludzi w przestrzeniach biurowych.